Kriptoda 5 “En Kötü” Rug-Pull
Kripto para birimlerinin popülaritesinin artmasıyla birlikte, piyasaya dahil olmak isteyen yeni yatırımcıların sayısında büyük bir artış yaşandı. Ancak, bu büyüme ile birlikte puan dolandırıcılıkları ve rug pull’lar gibi kötü niyetli faaliyetler de ortaya çıktı.
Blockchain risk izleme firması **Solidus Labs**’ın 2022 raporuna göre, yıl sonunda **117.000’den fazla dolandırıcılık token’ı** dağıtıldı; bu, 2021’e göre %41’lik bir artışa işaret ediyor. Her saat ortalama **15 yeni dolandırıcılık token’ı** tespit edilmekte ve yaklaşık **2 milyon yatırımcı**, rug pull’lar ve benzeri dolandırıcılıklar nedeniyle ciddi finansal kayıplar yaşamıştır.
Bu veriler, kripto para piyasasında yatırım yaparken dikkatli olmanın ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Yatırımcıların, projeleri iyice araştırması ve güvenilir kaynaklardan doğrulama yapması, bu tür dolandırıcılıklardan korunmanın en etkili yoludur.
**Rug-Pull Nedir?**
**Rug-pull’lar**, bir kripto projesinin ekibi veya kurucularının projeyi terk edip aniden ortadan kayboldukları ve yatırılan tüm fonları alarak kaçtıkları bir tür dolandırıcılıktır. Genellikle, bu tür olaylar çok az ya da hiç uyarı olmadan gerçekleşir ve genellikle projeler büyük miktarda para topladıktan sonra yaşanır.
Maalesef, rug-pull’lar kripto dünyasında oldukça yaygındır ve tespit edilmesi genellikle çok geç olmadan oldukça zordur. Bu nedenle, herhangi bir projeye yatırım yapmadan önce dikkatli bir araştırma yapmak ve olası “kırmızı bayraklara” dikkat etmek son derece önemlidir.
Bir rug-pull olabileceğinden şüpheleniyorsanız, yapmanız gereken en iyi şey, mümkün olan en kısa sürede projeden çıkmak ve kayıplarınızı sınırlamaktır. Araştırma yaparken yalnızca etkileyici onaylara güvenmemek de oldukça önemlidir.
Geçtiğimiz günlerde, kripto dolandırıcılıklarını araştıran YouTube araştırmacısı **Coffeezilla** (gerçek adıyla **Stephen Findeisen**), **Bellator MMA dövüşçüsü Dillon Danis**’i, hayranlarını geçmişteki tüm dolandırıcılıklarını ayrıntılı olarak açıklayan bir web sayfasına yönlendiren sahte bir NFT projesi bağlantısını tanıtmaya kandırdığını Twitter’da duyurdu. Bu olay, rug-pull’ların ne kadar tehlikeli olabileceğini ve dikkat edilmesi gereken önemli noktaları bir kez daha gözler önüne seriyor.
**Coffeezilla ve Dillon Danis: Kripto Projelerindeki Dolandırıcılık İfşası**
Coffeezilla, bir tweet’inde kendisinin ve ekibinin, Dillon Danis’e proje hakkında bir reklam olduğunu ifşa etmeden **1.000 dolar** ödediğini açıkladı. Bu, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) tarafından uygulanan bir şarttı. Gönderisinde ise son dört kelimenin ilk harfiyle **”scam”** (dolandırıcılık) kelimesini yazıyordu.
Coffeezilla ekibi, Danis’e kullanıcıların yeni bir kripto projesi yaratmalarına olanak tanıyacak bir bağlantı verdi. Ancak, bağlantıya tıklayanlar “Dillon Danis tarafından dolandırıldınız mı?” yazan bir web sitesine yönlendirildiler. Bu site, Danis’in geçmişte desteklediği kripto projelerinin çoğunun nasıl başarısız olduğunu ve değer kaybettiğini gösteren grafikler içeriyordu.
Bu olay, etkileyiciler tarafından tanıtılan kripto projelerine körü körüne güvenmemeniz gerektiğini gözler önüne seriyor. Çünkü birçok etkileyici, projeleri tanıtmak için ödeme alır ve paylaştıkları gönderiler her zaman doğru ya da tarafsız olmayabilir.
Herhangi bir kripto paraya yatırım yapmadan önce, yalnızca etkileyicilerin görüşlerine güvenmeden kapsamlı bir araştırma yapmanız çok önemlidir. Bu tür projelere yatırım yaparken dikkatli olmalı ve doğruluğundan emin olmadığınız kaynaklardan gelen önerilere şüpheyle yaklaşmalısınız.
**1. OneCoin**
En büyük kripto para **Ponzi şeması** olarak bilinen **OneCoin**, yatırımcılara kripto yatırımlarından büyük getiri sağlayacağı vaadiyle ve şirketi meşru bir işletme gibi tanıtarak toplamda **4 milyar dolar** topladı. Ancak, bu süreçte milyonlarca yatırımcıyı dolandırarak büyük kayıplara yol açtı.
OneCoin’in Bulgaristanlı kurucusu **Ruja Ignatova**, Ekim 2017’de iz bırakmadan kayboldu ve şu anda **FBI**’ın En Çok Aranan On Kişi Listesi’nde yer alan tek kadındır. Bu liste, tüm zamanların en tehlikeli suçlularını içermekte ve Ignatova bu listeye dahil olan **11 kadından biri**. Eğer suçlu bulunursa, 20 yıla kadar hapis cezasıyla karşılaşabilir.
Mahkeme belgelerine göre, OneCoin’in esas faaliyet alanı ders materyalleri satmaktı, ancak şirket, **”Bitcoin katili”** olacağı iddialarıyla yatırımcıları kandırarak milyarlarca dolar topladı. OneCoin’in para birimi aktif olarak işlem görmüyordu ve bir blok zincirine dayanmıyordu. Bunun yerine, tüm işlem verileri bir **SQL sunucusu** üzerinde saklanıyordu.
Ruja Ignatova’nın kaybolmasının ardından şirketin kontrolü, kardeşi **Konstantin Ignatov** tarafından devralındı. Ancak 2019 yılında tutuklanan Konstantin Ignatov, sonunda **dolandırıcılık** ve **kara para aklama** suçlarını kabul etti.
**2. Thodex**
2017 yılında kurulan **Thodex**, 2021 yılının Nisan ayında kaybolan ve yatırımcı fonlarının değerinin **2 milyar doları** aştığı bir Türk kripto borsasıydı. O dönemde borsanın kurucusu ve CEO’su olan **Faruk Fatih Özer**, siber saldırılar nedeniyle ticaretin durduğunu ve yatırımcıların paralarının kaybolmadan önce güvende olduğunu belirtti.
Türkiye, 2021 yılında **Faruk Fatih Özer** hakkında **dolandırıcılık** ve **suç örgütü kurma** şüphesiyle soruşturma başlattı. Ayrıca, düzinelerce Thodex çalışanı tutuklandı ve firmanın bilgisayarlarına el konuldu. **Interpol**, Özer hakkında dünya genelindeki polis gücünün onu yakalayıp tutuklaması için **kırmızı bülten** yayımladı.
Eylül 2022’de **Faruk Fatih Özer**, **Arnavutluk’un Vlorë** şehrinde tutuklandı. Blockchain analiz firması **Chainalysis**’e göre, 2021 yılında yaşanan rug-pull işlemlerinde kaybedilen toplam fonların yaklaşık **%90’ı**, sadece Thodex borsasına aitti.
Yerel haberlere göre, iddianamede **2 binden fazla** kişinin şikayetçi olarak yer alması nedeniyle savcılık, **Özer** dahil tüm olaya karışan taraflar için **40.564 yıl hapis** cezası talep ediyor.
**3. AnubisDAO**
**AnubisDAO**, bir köpek coin projesi olarak yatırımcılardan yerel **ANKH token’ları** karşılığında **60 milyon dolar ETH** (13.597 ETH) topladı. Ancak projenin başlamasından yalnızca 24 saat sonra, toplanan fonlar ve yatırım havuzundaki paralar farklı bir adrese gönderildi ve geri alınamadı.
Kripto paranın ticareti için likidite kalmadığında, **ANKH token’ı**’nın fiyatı hızla sıfıra düştü, böylece yatırımcılar büyük kayıplar yaşadı.
AnubisDAO, kendisini **OlympusDAO**’nun bir çatalı olarak tanıttı ve tahvil satışları ile likidite sağlayıcıları tarafından desteklenen merkeziyetsiz bir rezerv para birimi olmayı vaat etti. Lansman sırasında ekip, bir **Discord sunucusu** ve artık aktif olmayan bir **Twitter hesabı** ile başladı. Ancak, projeyle ilgili bir web sitesi veya teknik dokümantasyon bulunmamaktaydı ve geliştiriciler, kimliklerini gizleyerek **takma adlar** kullanıyordu.
**Chainalysis**’in 2021 kripto suç raporunda, **AnubisDAO**’nun hikayesi, yatırımcılar için bir uyarı niteliği taşıdığı vurgulandı. En önemli çıkarım, **kod denetiminden geçmemiş yeni token’lardan** kaçınmanın gerektiğidir. Bu olay, dikkatli olunması gereken projelerin ve yatırım fırsatlarının önemli bir örneğidir.
**4. Kalamar Oyunu (SQUID) Jetonu**
Kripto para dünyasındaki en kötü rug-pull’lardan biri, 2021 yılında **Binance SmartChain**’de bir etkileyici tarafından başlatılan ve büyük basın ilgisiyle duyurulan **Squid Game (SQUID)** Web3 projesiydi. **Solidus Labs**’a göre, BNB Chain token’larının **%12’si** dolandırıcılıkla ilişkilendirilmektedir.
Netflix’in aynı adlı dizisinin popülaritesinden yararlanan **Squid Game token’ı**, yatırımcılardan **3,3 milyon dolar** topladı. Ancak kısa süre sonra geliştiriciler, **SQUID token’ının likidite havuzlarını** boşaltarak kullanıcıların fonlarıyla kayıplara karıştı.
**Solidus Labs**, raporunda, **Squid Game token’ı**nın, **dağıtım sözleşmesinde** harici bir sözleşme çağırarak bir **honeypot** (bal tuzağı) istismarının en ünlü örneği olduğunu belirtti. Bu, hızla büyüyen bir meme coin gibi görünen token’ın yatırımcıları kandırmasını sağladı.
Projenin bir web sitesi vardı ancak site, dil bilgisi hataları ve **anti-dump mekanizması** gibi şüpheli özelliklerle doluydu. Bir **Twitch yayıncısı**, gerçek zamanlı bir yayında, **SQUID coin**’in piyasa değerinin **2,2 trilyon dolardan** aniden **neredeyse sıfıra** düştüğünü gösteren halı çekmeyi tespit etti. Yazının yazıldığı tarihte, **SQUID token’ı** tüm zamanların en yüksek seviyesinden **%96**’dan fazla düşüşle **0,0096 dolar** seviyesinden işlem görüyordu.
**5. Mutant Ape Planet (MAP) NFT’leri**
Popüler **Mutant Ape Yacht Club (MAYC)** NFT koleksiyonunun bir taklidi olan **Mutant Ape Planet (MAP)** NFT koleksiyonunun geliştiricisi, bir halı çekiminde **2,9 milyon dolar** kazandı. Yakın zamanda tutuklanan ve dolandırıcılıkla suçlanan **BAE’de yaşayan 24 yaşındaki Fransız vatandaşı Aurelien Michel**, New York’taki **John F. Kennedy Havaalanı**’na indikten sonra gözaltına alındı.
Şikayete göre, Michel ve diğer isimsiz sanıklar, NFT projelerini potansiyel alıcılara, satın alımlarının **”ödüller, çekilişler, diğer kripto varlıklara özel erişim ve NFT’leri pazarlamak için kullanılacak fonlarla desteklenen bir topluluk cüzdanı”** gibi avantajlarla pazarladılar. Ayrıca, **”metaverse arazisi”** edinme konusunda belirsiz vaatlerde bulundular, ancak bu vaatlerin hiçbiri yerine getirilmedi.
Tüm NFT’ler satıldığında, fonların Michel’in kontrolündeki diğer cüzdanlara aktarıldığı iddia ediliyor. Michel, topluluğun **Discord kanalında** **”James”** takma adıyla halı çekme işlemini itiraf etti.
Ünlü blockchain analisti **ZachXBT**, zincir içi verilerin, Michel’in **Fashion Ape NFT** ve **Crazy Camels** gibi birden fazla benzer dolandırıcılıktan milyonlarca dolar kazandığını gösterdiğini belirtti.
Son Söz
Gördüğümüz gibi, kripto rug-pull’lar, kripto dünyasında para kaybetmenin en kötü yollarından biridir. Rug-pull’larda, geliştiriciler projelerini meşru bir şekilde tanıtarak fon toplar, ancak bu fonları projenin yararına kullanmak yerine parayı alıp kaçarlar.
Maalesef, bu tür dolandırıcılıklara kanıp paralarını kaybeden yatırımcılar için başvurulacak pek bir yer yoktur.
Bu nedenle, yeni bir kripto projesiyle ilgili herhangi bir heyecana kapılmadan önce dikkatli olmak ve ilgilendiğiniz projelerde her zaman gerekli özeni göstermek çok önemlidir. Projenin teknik belgesini okuduğunuzdan ve ekibin itibarlı olduğundan emin olmak için ekip üyelerini araştırdığınızdan emin olun.
Ayrıca, kripto dünyasında tanınmış kuruluşlar veya kişiler tarafından desteklenen projelere yönelmek faydalıdır. Bu tür projelerin terk edilme olasılığı daha düşüktür çünkü ekip veya kurucular için kaybedecek daha fazla şey vardır.
